„Ołówkiem i pędzlem” Historia Sztuki – Część 11 – JAN MATEJKO – SUGESTYWNOŚĆ WIZJI ARTYSTYCZNEJ

Jan Matejko należy do najbardziej znanych polskich malarzy. Był wielkim autorytetem dla pokaźnego grona swoich uczniów, zasłużonym pedagogiem i organizatorem szkolnictwa artystycznego w Krakowie, wybitnym artystą ze skrzywionym od pracy kręgosłupem. Dziś zaliczany jest do grona malarzy historycznych. Studia nad losami polskiego narodu pochłaniały Matejkę bez reszty. Był on autentycznym entuzjastą tej dziedziny wiedzy. Nie ograniczał się tylko do lektury dostępnych mu źródeł, lecz zwiedzając muzea i zbrojownie ówczesnego Wiednia i Drezna szkicował  poszczególne elementy uzbrojenia. Na podstawie tych dwóch doświadczeń powoływał do życia swoje wielkoformatowe płótna.  Najbardziej znanym dziełem Matejki jest Bitwa pod Grunwaldem. Tę imponujących rozmiarów kompozycję (424 x 987 cm.) mistrz stworzył w latach 1872 – 1878. Nie należy jednak traktować tego obrazu jako odnotowanie faktu historycznego. W ręce Witolda, autor „włożył” miecz z XVIII wieku. „Ubrał” księcia w wymyślony przez siebie pas, wykonany z elementów pozłacanego świecznika. Uczestnicy bitwy odziani są w stroje z różnych epok. Włócznia św. Maurycego, podarowana Bolesławowi Chrobremu w celach ewangelizacyjnych, pchnięta za chwilę przez jednego z wojów przebije bok Ulricha von  Jungingena – rycerza, ale także zakonnika. „Wprowadza” do obrazu, nieuczestniczącego faktycznie w bitwie, czeskiego bohatera narodowego Jana Zizkę. Jednak te historyczne nieścisłości nie osłabiają siły wyrazu całego przedstawienia. Matejko w sposób absolutnie świadomy tworzy własną wizję tego nadzwyczajnego wydarzenia. Podobne odstępstwa mistrz stosuje w wielu innych swoich płótnach. Posługując się realistycznymi środkami wyrazu, zamienia prawdę obiektywną na własną prawdę artystyczną. Czyni to w sposób tak sugestywny, że sporą część Historii Polski, współczesny obserwator widzi oczami Jana Matejki.